DÜŞÜNCE -3 '' ELEŞTİREL DÜŞÜNME ''

                  Düşünce yazı dizime '' Eleştirel Düşünme'' biçimi ile devam etmek istiyorum bugün. Eleştirel düşünce ; düşünme üstüne düşünmemizi sağlayan bir üst düşünme becerisi olarak kabul edilir ve  akıl yürütme , analiz ve değerlendirme gibi zihinsel süreçlerden oluşur. Aslında belki de ne değildir diyerek tanımlamaya başlamak daha yararlı olur.

                  İncelendiğinde negatif , benmerkezci , toplum merkezci , problem çözme odaklı olmadığı , tam olarak akademik düşünme karşılığında yer almadığı görülür. Zaman zaman tartışma mantığı ya da sağduyu ve bilimsel kanıtlarla uyuşan sonuçlara yaklaşmak için soyut ve somut kavramlar üzerinde düşünmeyi de içerir. Bu açıdan daha önceki yazı konularımdan birisi olan yaratıcı düşünmeyi tamamlar.

                 Eleştirel düşünme ile ilgili ilginç bir makale okudum bugün. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Teknolojisi bilim dalında görevli Cenk Akbıyık ; eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik başarı arasındaki ilişkiyi incelemiş . Akbıyık 'a göre günümüzde bilgi alıp verme yerine düşünmeyi öğrenme önem kazanmaktadır. Bu nedenle modern okullarda düşünen , eleştiren , üreten bilgiye ulaşma yollarını bilen bireyler yetiştirilmeye çalışılmaktadır.

                 Sahip olduğumuz varsayımlar , genellemeler , önyargılar , kalıp düşünceler dünyayı algılayışımızı ve davranış kalıplarımızın oluşum şekillerini etkiler . İnsanlar bir çok durumda bilişsel modellerinin davranışlarını etkilediğinin farkında değildirler. Bu farkındalığın elde edilmesinde eleştirel düşünme önemli bir araçtır. Farklı düşünme biçimlerini tanımak koçlukta değerli bir yaklasımdır. ICF ( International Coach Fedaration) öğrenci koçluğu tanımına bakarsak '' Öğrencilerin performanslarını ve potansiyellerini en üst düzeye çıkartmak amacıyla düşüncelere meydan okuyan ve farklı pespektiflerin ortaya çıkmasını sağlayan yaratıcı bir ortaklık sürecidir.'' şeklinde olduğunu görürüz.

               Genel yetiştirilme tarzımız ve toplumsal bakış açımız eleştirel yaklaşımı sözlü bir saldırı , kişisel fikirlerimizi ve düşünce yapımızı zedeleyen bir tehdit gibi algılamamıza sebep olur.Oysa Cenk Akbıyık makalesinde eleştirel düşünmeyi bakın nasıl tanımlamış :

               '' Epstein'e göre eleştirel düşünme çok fazla bilginin ve bizi ikna etmeye çalışan çok fazla kişinin olduğu dünyaya karşı bir savunmadır. Eleştirel düşünme bilgi üretimini hareket ettiren bir motordur. Demokratik bir toplumda bireylerin eleştirel düşünme ve karar verme becerilerini karşılaştıkları karmaşık sosyal problemlerin çözümünde kullanmaları çok önemlidir. Yapılan çalışmalarda görülmüştür ki bireyler eleştirel düşünme becerisine sahip olabiliyorlar ancak sıra bu beceriyi kullanmaya geldiğinde sıkıntı yaşayabiliyorlar.

                  Kimlerin bu beceriyi kullandığı araştırıldığında ise meraklı olma , açık görüşlü olma , sistematik olma , çözümleyici olma , entellektüel olma , özgüven sahibi olma , doğruyu arama konusunda becerisi olanlara ulaşılmış.''

                 Algıda seçicilik yaparak konuyu öğrencilere bağladığımda , onlar için önemli olanın bu düşünme becerilerini belirledikleri hedefler doğrultusunda gösterebilmeleri olduğunu gördüm. Bireyi ve öğrenciyi başarılı kılan , düşünebilen yapan bilişsel becerilerinden destek alarak sergilediği araştırmaya ve öğrenmeye açıklığı , gerektiğinde alabildiği entellektüel risk ve eleştirel düşünme eğilimidir.

                 Bir problemle karşı karşıya kalan öğrenci ; sorunun asıl sorduğunu anlama , güvenilir kaynaklar kullanma , gerektiğinde parçalara bölme ancak yine de bütüne bağlı kalma , asıl soruyu aklında tutma , olası diğer sonuçları ve sorulması muhtemel soruları da çeşitli bilgi ve kültür düzeylerine göre değerlendirme konusunda beceriler kazandığında temel eleştirel düşünme becerileri konusunda kazanımlar elde etmiş demektir.

                  Yüksek eleştirel düşünme eğilimlerine sahip öğrenciler aşağıdaki derslerde akademik olarak düşük eleştirel düşünme eğilimlerine sahip öğrencilere göre daha başarılı çıkmıştır.

- Matematik
- Türk Dili ve Edebiyatı
- Fizik
- Kimya 
- Biyoloji
- Tarih
- Coğrafya


Kaynak :www.researcgate.net